Economisch veerkrachtig

In 2011 telde Nijmegen voor het eerst meer dan 100.000 banen. Tijdens de “tweede dip” van de recessie gaan er daarna circa 2.500 banen verloren. Van 2014 tot 2017 verloopt de banenontwikkeling opmerkelijk vlak (rond de 97.500 banen). Na 2017 trekt de banengroei over een breed front flink aan. Met een plus van circa 7.500 banen komt het aantal banen in de stad najaar 2020 op 105.500 banen. De eerste cijfers over  het verloop in coronajaar 2020 (cijfers tot najaar 2020) laten een groei van het totaalaantal banen in 2020 zien en een afname van het aantal banen in de horeca (-850).
Hoewel Nijmegen na de recessie een flinke groeispurt heeft gemaakt, was de banengroei in enkele benchmarksteden - Eindhoven, Groningen en Tilburg - nog sterker.
Het aantal banen in Nijmegen-Centrum ligt op circa 14.000. In de periode 2011-2019 nam de werkgelegenheid in de detailhandel af (van circa 3.000 naar ruim 2.500), terwijl de werkgelegenheid in de horecasector steeg (van ruim 2.600 naar ruim 3.000). Sinds 2016 was de werkgelegenheid in de horecasector in het stadscentrum van Nijmegen groter dan de werkgelegenheid in de detailhandel. De eerste cijfers over  het verloop in coronajaar 2020 (cijfers tot najaar 2020) laten zien dat dit door het verlies van horecabanen nu niet meer het geval is.
Het aantal vestigingen van bedrijven en instellingen in de stad groeide in de afgelopen tien jaar flink door tot circa 16.400 vestigingen in 2019. Die groei heeft onder meer te maken met de toename van het aantal zzp’ers (van 5.700 in 2009 naar 8.400 in 2019). In 2020 verandert het speelveld door corona. Het aantal startende bedrijven neemt over heel 2020 nog iets toe, maar duidelijk minder dan voorheen. Het aantal stoppers neemt wel duidelijk toe in 2020 (+19%), overigens zonder een stijging van het aantal faillietverklaringen. Daarmee is de sterke groei van het aantal inschrijvingen in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel afgevlakt.
Voor ondernemers met veel omzetverlies ten gevolge van de coronapandemie, kwam de Rijksoverheid met de NOW-regeling voor een gedeeltelijke betaling van de loonkosten. In Nijmegen leidde die regeling tot 2.400 toekenningen. Voor de zzp’ers kwam er een Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo). Daarvan heeft circa 40% van de zzp’ers in Nijmegen gebruikgemaakt.

Health (Life Sciences) en High Tech zijn in het coalitieakkoord benoemd als sterke clusters, die Nijmegen en omgeving onderscheidend vermogen geven. De banenontwikkeling in deze clusters is als volgt:

• Life Sciences: een stijging van circa 10.000 banen in 2013 naar circa 11.000 in 2020 (+10%). Dit is inclusief UMC St Radboud. Kijken we naar de banenontwikkeling binnen de gezondheidszorg in volle breedte, dan is het aantal banen gestegen van circa 30.000 in 2017 naar circa 31.500 in 2020 (+5%).
• High Tech Systems & Materials: een daling van circa 6.400 banen in 2013 naar circa 6.000 in 2015 en daarna een stijging naar circa 6.600 in 2020. NXP is de grootste werkgever binnen deze sector.

Ook is in het coalitieakkoord een aantal kansrijke economische sectoren benoemd: logistiek, circulaire economie en energietransitie en vrijetijdseconomie. De banenontwikkeling in deze sectoren is als volgt:

• Het aantal banen in de logistiek nam af van circa 2.600 in 2014 tot circa 2.150 in 2017 en steeg daarna naar circa 2.700 in 2020.
• Het aantal banen in environmental goods and services (duurzaamheid) nam af van circa 1.300 in 2013 tot circa 1.000 in 2017 en steeg daarna naar circa 1.100 in 2020. Het gaat vooral om recycling.
• In 2019 vinden 7.390 mensen werk in toerisme en recreatie (vrijetijdseconomie). Het aantal banen in de horeca groeide in de periode 2013-2019 flink (+26%). In 2020 zien we een forse afname van het aantal banen in de horeca ten gevolge van de coronacrisis (-850 tot najaar 2020).

De werkloosheid in Nijmegen daalde vanaf 2013 en lag in 2019 op 4%. Dat was nog lager dan het lage niveau in 2008 (4,7%), waarna de economische crisis begon. In 2020 zien we weer een toename, naar 4,6%.
De ontwikkeling van de werkloosheid in Nijmegen volgt het gemiddelde beeld voor de benchmarksteden. In Nederland ligt de werkloosheid wat lager (3,8%) dan in de benchmarksteden (gemiddeld 4,7%).

Figuur: Ontwikkeling werkloosheidspercentage voor Nijmegen, de benchmarksteden (gemiddeld) en Nederland. Bron: CBS.

In Nijmegen is ruim de helft van de beroepsbevolking hoogopgeleid (54%). Het gemiddelde voor de benchmarksteden ligt lager (47%). Onder hoogopgeleiden in Nijmegen is het aandeel werklozen (ruim 2% in 2020) een stuk lager dan onder laagopgeleiden (10,5%). Dit verschil is de afgelopen jaren niet veel veranderd.
Het cijfer voor jeugdwerkloosheid ligt meestal ruim boven het algemene werkloosheidscijfer. In 2020 lag de werkloosheid onder 15- tot 25-jarigen in Nijmegen op 10% (versus 7 à 8% in de twee jaar daarvoor).

Door de sectorale specialisatie in onderwijs en gezondheidszorg telt Nijmegen naar verhouding veel banen in de niet-commerciële diensten (49% van de banen, tegen gemiddeld 40% voor de benchmarksteden). De industrie is veel kleiner (10% van de banen), maar vergeleken met andere kennissteden toch nog wel dichtbij het gemiddelde (12%). Tilburg, Enschede en Eindhoven kennen meer industriële werkgelegenheid. In de commerciële diensten is de positie van Nijmegen zeer bescheiden. Normaal zouden hier 33% van de banen verwacht worden, in Nijmegen is dat slechts 25%. Dit is ook een van de achtergronden van de relatief kleine kantoorsector in Nijmegen.

Het aantal banen per 1.000 15-65-jarigen ligt in Nijmegen (832 in 2019) lager dan gemiddeld in de benchmarksteden (891). Nijmegen telt in september 2020 circa 105.500 banen. Daarmee overtreft het aantal banen de omvang van de lokale beroepsbevolking van de stad (100.000).
Wat betreft de beschikbaarheid van banen ten opzichte van de eigen beroepsbevolking scoort Nijmegen in 2019 iets beneden gemiddeld ten opzichte van de benchmarksteden. Eindhoven, Arnhem en Groningen scoren beter. Daarbij moet wel bedacht worden dat Nijmegen wat beter dan gemiddeld scoort als het gaat om de bereikbaarheid van banen (alleen Arnhem scoort op dit punt duidelijk gunstiger). Rondom Nijmegen zijn er dus gemiddeld genomen ten opzichte van de benchmarksteden meer banen binnen een redelijke afstand van de stad. Veel Nijmegenaren werken buiten Nijmegen (circa 46.000 in 2018; 53% van de Nijmeegse werknemers). Dat doen ze vooral in gemeenten wat verder van Nijmegen en niet vaak in de gemeenten rond de stad (16% van de uitgaande pendel). Omgekeerd wordt ruim zes op de tien banen van werknemers in Nijmegen vervuld door mensen die niet in Nijmegen wonen. Onder hen vooral veel mensen die in de gemeenten direct rond Nijmegen wonen (een derde van de inkomende pendel), maar ook veel die in de rest van Gelderland of Noord-Brabant wonen. De binnenkomende pendel (60.500) is daarmee groter dan de uitgaande pendel (46.000).
De interactie van Nijmegen met de rest van Nederland groeit. In vijf jaar tijd is de inkomende pendel met 23% gegroeid en de uitgaande pendel met 30%. Nijmegen is de werkstad binnen de eigen regio, evenals een hooggewaardeerde woonstad die als uitvalsbasis naar werk elders in Nederland dient.