Samenvatting

In de Stads- en Wijkmonitor schetsen we een beeld van Nijmegen op basis van statistieken en onderzoeken. In grote lijnen is dit het beeld van Nijmegen in relatie tot de hoofdopgaven van de huidige bestuursperiode: het werken aan een aantrekkelijke, economisch veerkrachtige, sociale en duurzame stad.

• Bij het laatste bewonersonderzoek in 2019 gaven de Nijmegenaren hoge rapportcijfers voor de stad (7,8) en de woonbuurt (7,6). De cijfers waren iets hoger dan bij eerdere metingen. Geen enkele woonwijk scoorde onvoldoende; de rapportcijfers voor de afzonderlijke wijken lagen tussen de 6,6 en de 8,3. Wel zijn er binnen de wijken diverse buurten en kleinere gebieden die om extra aandacht vragen.
• Ook de binnenstad wordt hoog gewaardeerd. Het rapportcijfer van bezoekers steeg in 2018 naar een recordhoogte (7,7) en daalde licht in coronajaar 2020 (7,6). De coronacrisis heeft een forse impact op de binnenstad, onder meer: veel minder bezoekers (naar schatting 40% minder dan in 2018), veel minder bezoeken aan podiumvoorstellingen (-72% t.o.v. 2019), een halvering van het aantal museumbezoeken en filmbezoeken bij LUX en een flinke afname van het aantal banen in de horeca. Het beeld van bezoekers over de vooruitgang van de binnenstad - in de afgelopen tijd en in de komende periode jaren - is in 2020 duidelijk minder positief dan in 2018.
• Veel Nijmegenaren werken buiten de stad (46.000, 53% van de Nijmeegse werknemers). De uitgaande pendel is in vijf jaar tijd met 30% toegenomen. Nijmegen is een hooggewaardeerde woonstad die als uitvalsbasis naar werk elders in Nederland dient.
• Als belangrijk knelpunt kwam bij het laatste bewonersonderzoek in 2019 opnieuw de verkeersdrukte in en om de stad naar voren. Diverse onderzoeken laten zien dat het oordeel over de bereikbaarheid met de fiets positiever is dan over de bereikbaarheid met de auto en het openbaar vervoer.
• In de afgelopen jaren nam het inwonertal snel toe (+11.300 in de periode begin 2013 tot begin 2020). Echter in 2020 zien we een lichte daling (- circa 300), die te maken heeft met een lagere vestiging van buitenlandse studenten, oversterfte door de coronapandemie en een laag woningbouwcijfer. In 2020 werden minder nieuwbouwwoningen opgeleverd dan in de jaren daarvoor (460 tegenover gemiddeld 1.000 in de acht jaar daarvoor). In 2020 vertrekt per saldo een groot aantal Nijmegenaren naar de regio. Aan verhuizingen binnen de regio liggen vaak woningredenen ten grondslag.
  De trendbreuk in 2020, minder of zelfs geen toename van het aantal inwoners, is in alle grotere Nederlandse steden te zien.

• De laatste jaren is het aantal studenten dat in Nijmegen op kamers woont afgenomen, maar tegelijk nam aantal studenten aan de Radboud Universiteit en HAN verder toe tot 44.000 in 2019/2020 (exclusief deeltijdstudenten). Een raming van de studentenaantallen binnen het hoger onderwijs in 2027/2028 laat voor Nijmegen een daling met 4% zien.
• De coronacrisis heeft niet geleid tot een afkoeling van de koopmarkt; het koopwoningenaanbod is nog steeds laag en de woningprijzen zijn verder gestegen. We begint de gemiddelde woningprijs in 2020 wat te schommelen.
  Ook blijft het moeilijk om een huurwoning te vinden. Dat geldt nog sterker voor starters dan voor doorstromers. De kans op succes wanneer men reageert op een huurwoning van een woningcorporatie is in 2020 verder gedaald naar 5%.

• Als we naar de bevolkingsprognoses kijken, neemt het aantal huishoudens in Nijmegen de komende 15 jaar met tussen de 10.000 en 15.000 toe. Dat vraagt om veel nieuwbouw in Nijmegen-Noord en de rest van de stad, waarvoor ook al veel plannen bestaan. Het aandeel eenpersoonshuishoudens, dat al hoog is (54%), zal naar verwachting het sterkst groeien, naar meer dan 60% in 2040.
• ABF verwacht dat de woningmarktregio Nijmegen nog vele jaren tot de gebieden met naar verhouding het grootste woningtekort van Nederland zal behoren (in 2019 stond de regio op de derde plaats, na Amsterdam en Utrecht).
• Mede door corona is het aantal geregistreerde inbraken en diefstallen in 2020 verder afgenomen (-16% t.o.v. 2019); het aantal geregistreerde gevallen van overlast daarentegen nam met 38% toe.

• Na 2017 trekt de banengroei over een breed front flink aan. Met een plus van circa 7.500 banen komt het aantal banen in de stad najaar 2020 op 105.500. De eerste cijfers over het verloop in coronajaar 2020 (cijfers tot najaar 2020) laten een groei van het totaalaantal banen in 2020 zien en een afname van het aantal banen in de horeca (-850). Ongewis is hoe de coronatijd in de komende periode van invloed zal zijn op de werkgelegenheid.
• De werkloosheid daalde naar 4% in 2019. Dat was lager dan de 4,7% voorafgaand aan de economische crisis, die in 2008 begon. In 2020 zien we een toename naar 4,6%.
• Opvallend is dat het aantal startende bedrijven in heel 2020 nog wel iets is toegenomen, maar duidelijk minder dan voorheen. Het aantal stoppers nam wel duidelijk toe in 2020 (+19%), overigens zonder een stijging van het aantal faillietverklaringen. Daarmee is de sterke groei in de afgelopen jaren van het aantal inschrijvingen in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel afgevlakt.
• Op de bedrijfsruimtemarkt is er sprake van krapte en het direct uitgeefbaar aanbod op de bedrijventerreinen is de laatste jaren geleidelijk afgenomen. De kantorenmarkt daarentegen werd in 2020 minder krap en de markt voor winkelruimte blijft onverminderd ruim.
• Het ondernemersvertrouwen in de regio daalde na de start van de coronacrisis tot naar een historisch dieptepunt, maar nam vervolgens ook weer fors toe. Het laatste kwartaal van 2020 was er weer een terugval.
• De laatste meting voor de Monitor Vestigingsklimaat in 2018 liet zien dat de waardering van ondernemers voor het ondernemersklimaat in Nijmegen stabiel en hoger dan in andere steden was. In 2021 voeren we een nieuwe meting uit.
• Het aantal WW-uitkeringen was eind 2020 350 hoger dan tijdens de start van de coronacrisis. Die groei heeft vooral te maken met de toename van het aantal jongeren tot 27 jaar met zo’n uitkering.
• Ruim zes op de tien banen van werknemers in Nijmegen wordt vervuld door mensen die niet in Nijmegen wonen (circa 60.500 personen). Onder hen vooral veel mensen die in de gemeenten direct rond Nijmegen wonen (een derde van de inkomende pendel), maar ook veel die in de rest van Gelderland of Noord-Brabant wonen. De inkomende pendel is in vijf jaar tijd met 23% gegroeid. Nijmegen is een belangrijke werkstad binnen de regio.

• De gemeente biedt bewoners met ondersteuningsvragen en problemen op allerlei manieren hulp, onder meer via:
  • Stips voor Nijmegenaren met informatie- en adviesvragen (23.000 bezoeken in 2019);
  • sociale wijkteams, die als toegangspoort voor de Wmo en jeugdzorg dienen (in 2020 10.000 aanmeldingen door 7.700 verschillende personen; in de loop van 2021 komen in de plaats van de sociale wijkteams brede basisteams jeugd en gezin en brede basisteams volwassenen);
  • algemene voorzieningen en preventieve hulpverlening;
  • allerlei maatwerkvoorzieningen binnen de Wmo en jeugdhulp (afgestemd op de persoonlijke situatie);
  • Regieteams voor de aanpak van huishoudens met meervoudige problemen, die  deels overlast veroorzaken (in 2020 waren er 401 casussen in behandeling);
  • het Veiligheidshuis voor hulpverlening op basis van een combinatie van zorg en strafrecht (dwang) in gevallen van complexe problematiek (in 2019 waren er 284 Nijmeegse casussen in behandeling);
  • diverse regelingen voor inkomensondersteuning.
• Het aantal cliënten voor maatwerkvoorzieningen binnen de Wmo (hulpmiddelen, huishoudelijke hulp, ambulante begeleiding, dagbesteding, 24uursopvang, crisisopvang) nam toe van 11.170 over heel 2017 naar 12.640 over heel 2020 (+13%). Het gemiddelde rapportcijfer van cliënten voor de kwaliteit van de Wmo-voorzieningen ligt op 7,5. Bij de groei van het aantal Wmo-cliënten zijn de vergrijzing en het beleid gericht op zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen belangrijke factoren. Ongeveer de helft van de Wmo-voorzieningen wordt afgenomen door 65-plussers en de afgelopen jaren nam het aantal ouderen in Nijmegen relatief sterk toe. Die sterke groei zal doorzetten - het aantal 70-plussers zal volgens de gemeentelijke prognose toenemen van 19.500 in 2020 naar 28.500 in 2035 - en zal leiden tot een grotere zorgvraag en ook tot een grotere behoefte aan woonruimte geschikt voor ouderen.
• Na enkele jaren van stijging is het aantal cliënten jeugdhulp is in 2020 licht gedaald naar circa 4.500. Het gaat om ruim 15% van alle Nijmegenaren onder de 18 jaar en circa 150 18-22-jarigen die verlengde jeugdhulp ontvangen. In een deel van de gevallen is verblijf buiten het eigen gezin noodzakelijk voor de behandeling of voor het veilig opgroeien van kinderen (plaatsing in een pleeggezin of gezinshuis). Het aantal cliënten jeugdhulp met verblijf is ongeveer gelijk gebleven (circa 500). Het gemiddelde rapportcijfer van cliënten voor de kwaliteit van de jeugdhulp ligt ruim boven de 7.
• Bij hulp en ondersteuning bieden aan personen en organisaties spelen bewoners een belangrijke rol. In 2019 gaf 14% van de Nijmegenaren mantelzorg en bood 19% hulp aan personen buiten het eigen huishouden. Verder zette 26% zich in als vrijwilliger voor een organisatie en 23% voor de woonbuurt. Ruim de helft van de Nijmegenaren zette zich op minstens 1 van deze manieren in. Dit aandeel is sinds 2013 weinig veranderd.
• Al enige jaren zien we dat circa 12% van de huishoudens een inkomen heeft dat volgens het CBS risico op armoede geeft; 6% heeft dat al minstens 4 opeenvolgende jaar. Kijken we naar een wat hogere inkomensgrens, dan zien we dat 22% van de huishoudens een inkomen tot 130% van het sociaal minimum heeft. Circa 15% van de huishoudens maakt gebruik van 1 of meer gemeentelijke regelingen voor inkomensondersteuning. Onderzoek uitgevoerd door het Nibud laat zien dat wanneer minimahuishoudens gebruikmaken van bestaande inkomensregelingen, ze in hun basisbehoeften kunnen voorzien.
• Na enkele jaren van daling, nam het aantal bijstandsuitkeringen vanaf maart 2020 tot begin 2021 met 280 toe tot 7.400.
•  Opvallend is dat het aantal aanmeldingen bij Bureau Schuldhulpverlening in 2020 (280) flink lager ligt dan in 2019 (376). Mogelijk gaan we pas later sterkere effecten van de coronacrisis op de inkomenssituatie van huishoudens zien. Er is veel gebruikgemaakt van steunmaatregelen van de overheid. Zo heeft circa 40% van de 8.400 zzp-ers gebruikgemaakt heeft van de tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (TOZO).
• Een deel van de huishoudens heeft veel hulp en ondersteuning nodig. Als we kijken naar alle regelingen op het vlak van zorg, jeugd, inkomen en werk, blijkt dat circa 3.500 huishoudens gebruikmaken van minstens vijf regelingen.
• We hebben nog geen goed zicht of de effecten van de coronacrisis op het welzijn van de Nijmegenaren. Wel komen uit peilingen van de GGD en het RIVM, die vanaf voorjaar 2020 zijn verricht, de volgende beelden naar voren: 15% van de Nijmegenaren is psychisch minder goed gezond (2% ernstig ongezond), circa 60% is eenzaam (46% enigszins en 13% ernstig) en veel inwoners sporten minder dan voor de coronacrisis (een kleinere groep is meer gaan sporten).

• Een toenemend aantal Nijmegenaren geeft aan zich er van bewust te zijn hoeveel stroom en gas er in zijn of haar huishouden maandelijks wordt verbruikt (in 2021 66% van de Stadspanelleden, versus 50% in 2017). Het gemiddelde elektriciteitsverbruik per woning is al jaren aan het dalen (beperkte daling in 2019). En dat geldt ook voor het gemiddeld gasverbruik. Het aandeel van de woningen met een energielabel met minimaal energielabel B is gestegen van 20% in 2013 naar 39% in 2019. Het aantal woningen aangesloten op stadsverwarming steeg van 2.700 in 2011 naar ruim 6.200 in 2019.
• Tegelijk met de daling van het gemiddelde stroom- en gasverbruik van huishoudens, is het aantal huishoudens in de stad toegenomen, wat de daling van het totale energieverbruik van huishoudens drukt. Bij de zakelijke verbruikers is het totale stroom- en gasverbruik veel sterker afgenomen, vooral door sloop, sluiting en productiewijzingen. De helft van gebouwen met een energielabel, die geen woonbestemming hebben, heeft minimaal energielabel B. Het totale energieverbruik in Nijmegen is in de periode 2008-2019 met 18,4% gedaald.
• De meeste Nijmegenaren (negen van de tien Stadspanelleden) vinden de toepassing van duurzame energie belangrijk. Het aantal woningen met een zonnestroominstallatie is gestegen van ruim 400 in 2011 naar richting de 9.700 in 2019 (12% van de woningen). Ook het aantal bedrijven met een zonnestroominstallatie is fors gestegen, van 131 in 2015 naar 438 in 2019.
• Naast de zonnestroom, zijn de vier windturbines langs de A15 goed voor 10 megawatt. Vier van de tien Nijmegenaren (Stadspanelleden) is in principe voorstander van plaatsing van windmolens binnen onze gemeente. Over het algemeen heeft men liever dat windmolens buiten de directe woonomgeving worden geplaatst, bijvoorbeeld op bedrijventerreinen of aan de rand van de stad.
• Het percentage hernieuwbare energie - ook wel duurzame of groene energie genoemd - is in Nijmegen toegenomen van circa 2% in 2016 naar 3,5% in 2018. Een actueler cijfer is nog niet beschikbaar.
• Nijmegen blijft opvallend presteren als het gaat om afvalscheiding. Het hergebruikpercentage voor huishoudelijk afval ligt op 72%. Dat is hoger dan in andere steden. Het hergebruikpercentage is na een langere periode van daling de laatste jaren niet verder gedaald. Een deel van de Nijmegenaren (Stadspanelleden) denkt het huishoudelijk afval beter te kunnen scheiden dan men nu doet: 20% beter en 26% iets beter.
• Nijmeegse particuliere tuinen zijn vergeleken met andere steden in grote mate verhard. In 2018 bedroeg het oppervlak steen gemiddeld genomen 67% van de totale tuin, tegenover 54% gemiddeld voor de benchmarksteden. Betegelde tuinen worden in verband gebracht met toename van zomerse hitte in de stad, wateroverlast en verslechtering van overlevingsmogelijkheden voor kleine dieren.